Το Νοέμβριο του 2008, ο Satoshi Nakamoto δημοσίευσε τις λεπτομέρειες λειτουργίας ενός νέου συστήματος ψηφιακού χρήματος που το ονόμασε Bitcoin, και το περιέγραψε ως “ένα σύστημα για ηλεκτρονικές συναλλαγές που δεν στηρίζεται στην εμπιστοσύνη”. Τον Ιανουάριο του 2009, το δίκτυο του Bitcoin ήρθε στην ύπαρξη με τη δημοσίευση του ανοιχτού κώδικα προγράμματος Bitcoin και την δημιουργία των πρώτων νομισματικών μονάδων. Για αρκετό καιρό, η αξία της κάθε μονάδας Bitcoin ήταν κοντά στο μηδέν. Σύντομα όμως αυξήθηκε η ζήτηση και έτσι η τιμή του άρχισε να ανεβαίνει. Το όνομα Satoshi Nakamoto όμως πρόκειται για ψευδώνυμο, και έτσι ο πραγματικός δημιουργός του (ή η ομάδα που το δημιούργησε) παραμένει άγνωστος.
Το Bitcoin είναι ένα πρωτόκολλο το οποίο ενσωματώνει ιδέες από το κίνημα Cypherpunk λύνοντας κάποια μέχρι τότε άλυτα προβλήματα, όπως το double-spending πρόβλημα – δηλαδή ότι κάποιος μπορούσε να χρησιμοποιήσει τα ίδια νομίσματα παραπάνω από μια φορά. Λειτουργώντας με αρχιτεκτονική peer-to-peer, όπως το δίκτυο Bittorrent, το Bitcoin δεν έχει κάποιο κεντρικό σημείο λειτουργίας, και έτσι δεν υπάρχει κεντρική αρχή. Το δίκτυο αυτό φροντίζει για τη διατήρηση ενός βιβλίου όπου καταχωρούνται όλες οι συναλλαγές όπως και οι ιδιοκτησίες των νομισματικών μονάδων Bitcoin. Το βιβλίο αυτό είναι ανοιχτό σε όλους και αντίγραφό του διατηρούν όλοι όσοι τρέχουν το πλήρες πρόγραμμα του Bitcoin. Μέσα σε αυτό μπορούν όλοι να δουν όλες τις συναλλαγές του δικτύου Bitcoin, όπως και όλα τα “πορτοφόλια” μαζί με τα ποσά που διατηρούν. Στο δίκτυο δεν υπάρχει ανωνυμία, αλλά ψευδωνυμία, αφού τα πάντα περιγράφονται με κάποιον κρυπτογραφικό κώδικα (hash), και έτσι μπορούν να γίνουν αναλύσεις σχετικά με τις μετακινήσεις των κεφαλαίων, και πιθανώς να ανιχνευτούν οι πραγματικές ταυτότητες των χρηστών του εφόσον αυτοί συνέδεσαν την δραστηριότητά τους με κάποια υπηρεσία που διατηρεί τα στοιχεία αυτά, όπως τις τράπεζες. Μπορεί όμως να επιτευχθεί η ανωνυμία (και κατά συνέπεια το “ξέπλυμα χρήματος”) με τη χρήση υπηρεσιών που ονομάζονται Bitcoin Mixing Services. Οι υπηρεσίες αυτές ανακατεύουν τα νομίσματα μαζί με αυτά από άλλους χρήστες, και επιστρέφουν τα ποσά στους κατόχους τους με στόχο να χαθούν οι συνδέσεις και να είναι αδύνατη η ανίχνευση της πηγής.
Το βιβλίο αυτό λέγεται Blockchain και είναι το πιο επαναστατικό κομμάτι της τεχνολογίας που έχει να προσφέρει το Bitcoin. Οι συναλλαγές καταγράφονται σε αυτό και πιστοποιείται η εγκυρότητά τους από τους λεγόμενους “Bitcoin Miners”. Έτσι λύνεται το πρόβλημα του double-spending, αφού αν κάποιος δοκιμάσει να “πειράξει” τον κώδικα του Bitcoin έτσι ώστε να χρησιμοποιήσει ξανά τα ίδια χρήματα, η συναλλαγή θα απορριφθεί από το δίκτυο ως απατηλή. Το Blockchain κάνει εφικτή τη δημιουργία νέων εφαρμογών πάνω στο δίκτυο του Bitcoin που μπορεί να αλλάξουν τον τρόπο που θα γίνονται κάποια πράγματα στο μέλλον, όπως τα Διανεμημένα Συμβόλαια. Δεν θα μιλήσουμε όμως για άλλες εφαρμογές του Blockchain στο άρθρο αυτό, παρά μόνο για το νόμισμα.
Οι miners είναι αυτοί που αξιοποιούν ειδικά σχεδιασμένο hardware για την παραγωγή νέων bitcoins άλλα και για την πιστοποίηση των συναλλαγών, και ονομάζονται έτσι γιατί η διαδικασία παραγωγής νέων bitcoins μοιάζει με τη διαδικασία εξόρυξης κάποιου περιορισμένου αποθέματος όπως ο χρυσός. Το Bitcoin είναι σχεδιασμένο έτσι ώστε να έχει προβλέψιμη και περιορισμένη δημιουργία bitcoins, με σταδιακά μειωνόμενο πληθωρισμό που μετά από κάποια χρόνια θα τείνει στο μηδέν, μέχρι να σταματήσει οριστικά η παραγωγή τους. Τα νέα bitcoins πηγαίνουν σε αυτούς που στηρίζουν τη λειτουργία του δικτύου, δηλαδή τους miners, σε αναλογία με τη συνεισφορά τους στη συνολική λειτουργία αυτού. Στην αρχή η παραγωγή των νέων bitcoins πραγματοποιούνταν με συνηθισμένους ηλεκτρονικούς υπολογιστές από όποιον ήθελε, και έτσι κάποιοι που είδαν από νωρίς την αξία αυτής της τεχνολογίας ανταμείφθηκαν με bitcoins που ενώ τότε δεν είχαν σημαντική αξία, μετέπειτα απέκτησαν σημαντική αγοραστική δύναμη. Μαζί με την αύξηση της τιμής της κάθε μονάδας Bitcoin, αυξήθηκε και το κίνητρο για τη συμμετοχή στο δίκτυο του, αλλά επειδή ο αριθμός των νέων bitcoins που δημιουργούνται παραμένει σταθερός, η δυσκολία “εξόρυξης” νέων bitcoins έγινε πιο δύσκολη και η ανταμοιβή πολύ μικρή. Έτσι, τώρα δεν συμφέρει η παραγωγή bitcoins με χρήση συνηθισμένου hardware και πραγματοποιείται πλέον κυρίως από επιχειρήσεις που εξειδικεύονται σε αυτό.
Ο καθένας μπορεί να χρησιμοποιήσει το Bitcoin, και μπορεί να προμηθευθεί bitcoins από online markets, σε κάποιες χώρες από ΑΤΜ, ή και από πρόσωπο σε πρόσωπο (όπως μέσω της υπηρεσίας Localbitcoins). Για πρώτη φορά γίνεται να στείλει κάποιος χρήματα απευθείας στον παραλήπτη χωρίς ενδιάμεσους, όπως τράπεζες ή εταιρίες πιστωτικών καρτών. Επίσης, σε αντίθεση με τις πιστωτικές κάρτες, τα bitcoins αποστέλλονται, δεν “τραβιούνται” από κάποιον λογαριασμό. Έτσι, για να πληρωθεί κάποιος έμπορας στο διαδίκτυο, δεν χρειάζεται να έχει προσωπικά στοιχεία του πελάτη του, οπότε ο πελάτης παραμένει ασφαλής από την κλοπή των στοιχείων του, κάτι συνηθισμένο με τις πιστωτικές κάρτες. Επίσης, δεν κινδυνεύει να χάσει χρήματα επειδή κάποιος έχει τον αριθμό της κάρτας του. Υπάρχουν όμως άλλοι κίνδυνοι.
Με το Bitcoin, τα χρήματα βρίσκονται στο Blockchain, αλλά τα κλειδιά για τη χρήση τους βρίσκονται στη διάθεση του χρήστη. Αυτό σημαίνει πως αν ο χρήστης δεν ξέρει να τα προστατεύσει, μπορεί να πέσει θύμα κακόβουλου λογισμικού που κλέβει τα κλειδιά αυτά. Υπάρχουν όμως πολλοί τρόποι για να είναι κάποιος εξασφαλισμένος σχετικά με την ιδιοκτησία των κλειδιών. Ο πιο απλός, είναι η κρυπτογράφηση του ίδιου του πορτοφολιού (του μέρους δηλαδή όπου αποθηκεύονται τα κλειδιά αυτά). Η ευθύνη βρίσκεται στον ιδιοκτήτη, αλλά μαζί της και η ελευθερία της πραγματικής ιδιοκτησίας, αφού κανείς δεν μπορεί να του πάρει τα χρήματα αυτά, ή να τα “παγώσει”. Δικαίως έχουν ονομάσει το Bitcoin “μετρητά για το Internet”.
Με την αύξηση της δημοτικότητας του Bitcoin, αυξήθηκε και η ζήτηση και, κατά συνέπεια, η τιμή του. Τότε προέκυψαν πολλά ακόμη παρόμοια πρωτόκολλα με κάποιες διαφοροποιήσεις, όπως το Litecoin. Με την τιμή του Bitcoin να βρίσκεται γύρω στα 1000 δολάρια, πολλοί έστρεψαν το ενδιαφέρον τους και στα υπόλοιπα αντίστοιχα νομίσματα, τα οποία όλα μαζί συχνά ονομάζονται altcoins, δηλαδή εναλλακτικά κρυπτονομίσματα. Καθώς όμως η τιμή του Bitcoin έπεσε μετά τον ενθουσιασμό του “εύκολου χρήματος”, κάποια από αυτά χάθηκαν, και κάποια άλλα υποτιμήθηκαν σημαντικά.
Πρέπει να σημειωθεί ότι το Bitcoin απέκτησε αξία στην αρχή κυρίως γιατί έκανε εφικτή τη λειτουργία ανώνυμων αγορών, όπως το γνωστό Silk Road, όπου ο καθένας μπορεί να αγοράσει παράνομες υπηρεσίες ή προϊόντα αξιοποιώντας την ψευδώνυμη και δίχως κεντρική αρχή φύση του Bitcoin. Με λίγα λόγια, η μαύρη αγορά είδε πρώτη την αξία σε ένα τέτοιο σύστημα συναλλαγών, γιατί ακριβώς βγάζει από τη μέση τους ενδιάμεσους και κάνει εφικτή την ανωνυμία στις χρηματικές συναλλαγές.
Πολλές άσχημες ιστορίες στιγμάτισαν την ιστορία του Bitcoin, με πιο γνωστή την μεγάλη κλοπή που έγινε στους πελάτες της υπηρεσίας συναλλαγών MtGox, αλλά καμία από αυτές δεν αφορά το Bitcoin καθαυτό, το οποίο παραμένει απόλυτα ασφαλές και αξιόπιστο. Οι δυνατότητες που δίνει η τεχνολογία αυτή φαίνεται πως έχουν το δυναμικό να αλλάξουν τον τρόπο που λειτουργεί το χρήμα, όπως το Internet έκανε στις αρχές τις δεκαετίας ’90 στις επικοινωνίες, στον τύπο, στα μέσα ενημέρωσης κλπ. Καταργεί τα σύνορα και τις εθνικότητες, και δίνει στο άτομο περισσότερους τρόπους να προστατευθεί από τον εξαναγκασμό των κυβερνήσεων. Ακόμη και αν το Bitcoin αποτύχει, η τεχνολογία που το κάνει εφικτό θα συνεχίσει να εξελίσσεται, βάζοντάς μας σταδιακά στην εποχή των κρυπτονομισμάτων – στην εποχή που οι κεντρικές τράπεζες θα έχουν ξανά ανταγωνισμό και οι κυβερνήσεις θα είναι μάλλον αδύναμες για να τον σταματήσουν ολοκληρωτικά.